ျပန္ၾကားခ်က္-ဘဂၤလီမ်ားႏွင့္ ျမန္မာ့လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အပိုင္း (၉-ခ)

သမိုင္းကို ေလ့လာရာမွာ ရာဇဝင္က်မ္းေတြ၊ ေနာက္ပိုင္း သမိုင္းပညာရွင္ေတြ ျပဳစုတဲ့ သမိုင္း

က်မ္းေတြ ေလာက္ကိုပဲ ကိုးကားလို႕မရပါဘူး။ အမိန္႕ေတာ္ျပန္တမ္းေတြ၊ စစ္တမ္းေတြ၊

ေက်ာက္စာေတြ၊ အေဆာက္အအုံလက္ရာေတြ၊ သက္ရွိလူေတြ အားလုံးကို ေလ့လာျပီး မွ

တစ္စုံတစ္ရာ ေကာက္ခ်က္ကို ခ်ရပါတယ္။ ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ ရဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ သမိုင္း စာအုပ္

ဟာ အေျခခံအဆင့္ေက်ာင္းသားေတြ အတြက္ဘဲ ရည္ရြယ္ေၾကာင္း၊ အဲဒီစာအုပ္ေလး တစ္

အုပ္ က ျမန္မာ့သမိုင္းအက်ဥ္းမွ်သာ ေဖာ္ျပတဲ့ စာအုပ္ျဖစ္ေၾကာင္း စာအုပ္ျပဳစုသူ ဗိုလ္မႉး

ဘရွင္ ကိုယ္တိုင္ က စာမ်က္ႏွာ (၃) နဲ႕ (၄) မွာေရးသားထားပါတယ္။ ဆရာၾကီး ဦးဘသန္း

ရဲ့ေက်ာင္းသုံးျမန္မာရာဇဝင္ စာအုပ္ဟာလည္း အထက္တန္းအဆင့္ေက်ာင္းသားေတြ အတြက္

ရည္ရြယ္ျပဳစုထားတာ ျဖစ္ေၾကာင္း ဆရာၾကီးကိုယ္တိုင္ က စာအုပ္ နိဒါန္း စာမ်က္ႏွာ (၂) မွာ

ေရးသားထားပါတယ္။ ဆရာၾကီးေဒါက္တာထင္ေအာင္ ရဲ့ A History of Burma စာအုပ္မွာေတာ့

စေနမင္း အေၾကာင္းက တစ္ေၾကာင္းဘဲပါပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ စေနမင္းလက္ထက္သမိုင္း

အေၾကာင္းအရာေတြ နဲ႕ပတ္သက္ျပီးအဲဒီ စာအုပ္ကို ကိုးကားေဆြးေႏြးလို႕မရပါ။

 အထက္ပါ ရာဇဝင္က်မ္း သုံးက်မ္း ေလာက္ကို ကိုးကားျပီး ျမန္မာ့သမိုင္း ရဲ့ ေရာင္ေတာ္ျပန္
ကို ထင္ဟပ္ျပလို႕မရပါ။ အထက္ပါ က်မ္း သုံးက်မ္း မွာ မပါရွိတိုင္း "သမိုင္းမရွိ" လို႕ သုံးသပ္
မရသလို၊ မွန္နန္းရာဇဝင္အစရွိတဲ့ ျမန္မာရာဇဝင္ ေတြမွာပါတိုင္းလည္း ဇြတ္မ်က္စိမွိတ္
ယုံၾကည္လိုက္လို႕ မရေၾကာင္း ေလးစားစြာ အၾကံေပးလိုပါတယ္။

ကိုျမတ္သိန္းထြန္း က ႏိုင္ငံ့ဂုဏ္ေဆာင္ သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ေဇယ်ေက်ာ္ထင္ဗိုလ္မႉးဘရွင္
နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အလြန္ကို ပြင့္လင္းစြာ ေဝဖန္သုံးသပ္ထားတာေတြ ျမင္ရပါတယ္။ ပြင့္ပြင့္
လင္းလင္း ေျပာရရင္၊ မိမိ ထက္ အလြန္တရာမွ သက္ၾကီး၊ ဝါၾကီး၊ ပညာၾကီး၊ သဘာၾကီး
လွတဲ့ ပညာရွင္ၾကီးေတြ ကို မိမိမွန္တယ္ထင္ရင္ ျပတ္သားစြာ ေဝဖန္ဝံ့ တဲ့ သတၱိ ကို
ကြၽန္ေတာ္ အသိအမွတ္ျပဳပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒီလို ၾကီးက်ယ္လွတဲ့ ပညာရွင္ၾကီးမ်ိဳးကို
ေထာက္ျပေဝဖန္ဖို႕ရာ ကိုယ္ကလည္းဘဲ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရပ္မွာ အလြန္တရာမွ ကြၽမ္း
က်င္ႏွံ႕စပ္ေနရပါတယ္။ တကယ္လို႕ ကိုယ္ေဝဖန္လိုက္တဲ့ အခ်က္ ဟာ အလြဲၾကီးျဖစ္ေနရင္
ေငြတစ္မတ္နဲ႕ငါးၾကင္းေခါင္းတက္ကိုင္တဲ့ အျဖစ္မ်ိဳး ၊ ခ်ည္ျပာထမီနဲ႕တာဝတႎသာ လွမ္း
တဲ့ အျဖစ္မ်ိဳး  ကို ေရာက္သြားတတ္ေၾကာင္း ေစတနာစကားေလး လက္ေဆာင္ပါးပါရေစ။

ဗိုလ္မႉးဘရွင္ ဟာ အမိ ျမန္မာျပည္ က ေမြးဖြားသန္႕စင္ေပးခဲ့တဲ့ ျပည့္ဂုဏ္ေဆာင္သားေကာင္း
ရတနာ တစ္ဦးတင္မက ျမန္မာႏိုင္ငံသားမြတ္စ္လင္မ္ (ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္) တို႕ရဲ့ ဦးစီး ဦးေဆာင္
နာယကၾကီးတစ္ပါးလည္း ျဖစ္ေၾကာင္းကြၽန္ေတာ္ ခံယူထားပါတယ္။ သို႕ေပမဲ့လည္း၊ ဗိုလ္မႉးဘရွင္
မွားရင္လည္း မွားတဲ့အေၾကာင္း အသိအမွတ္ျပဳ ခံယူတတ္ရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္
တစ္မ်ိဳးသားလုံးကို ေလးစားစြာပန္ၾကားအပ္ပါတယ္။ မမွားေသာေရွ႕ေန၊ မေသေသာ ေဆးသမား
ရွိ႐ိုးထုံးစံ မရွိမဟုတ္ပါလားခင္ဗ်ား။

ဆရာၾကီး ဗိုလ္မႉးဘရွင္ နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ကိုျမတ္သိန္းထြန္း ေဝဖန္သုံးသပ္ထားတာေလးေတြ
မွန္မမွန္ ဟုတ္မဟုတ္ ေလ့လာၾကည့္ၾကပါစို႕လားခင္ဗ်ာ။


ေဝဖန္ခ်က္ (၁)

ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ေရးသားတဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ သမိုင္းမွာ အိႏိၵယကစစ္ရံႈးျပီး တပ္ပ်က္လာတဲ့
စစ္သားေတြဟာ အင္း၀ကိုလာေရာက္ခိုလံႈတယ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဒီတင္ျပမႈဟာ
ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ရဲ့ျမန္မာ့သမိုင္းကလြဲလို႔ တျခား ဦးဘသန္းနဲ႔ေဒါက္တာထင္ေအာင္ တို႔ရဲ့
သမိုင္းစာအုပ္ေတြမွာ မပါရွိပါဘူး။ အိႏိၵယကတပ္ပ်က္စစ္သားေတြ အင္း၀ကိုခိုလႈံတဲ့
အေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္ျပီး ဗိုလ္မွဴးဘရွင္က သူ႔ရဲ့သမိုင္းစာအုပ္မွာ အကိုးအကားေဖာ္ျပ 
ထားတာ လံုး၀မရွိပါဘူး။

ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္

ဗိုလ္မႉးဘရွင္ေရးတဲ့ အိႏၵိယစစ္တပ္ ရဲ့ တပ္ တစ္တပ္ ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ထဲ လာေရာက္
ခိုလႈံခဲ့တဲ့ သမိုင္းေၾကာင္း က ဆရာၾကီး  D.G.E Hall ရဲ့ Early English Intercourse
with Burma စာမ်က္ႏွာ (၁၄၄) မွာ ပါရွိပါတယ္။ အဂၤလိပ္ပိုင္ အေရွ႕အိႏၵိယ ကုမၸဏီ
နဲ႕ မဂိုမင္း ဩရန္ဇစ္ တို႕ဟာ 1689 ခုႏွစ္မွာ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြါးခဲ့ပါတယ္။ အေရွ႕အိႏၵိယ
ကုမၸဏီ စစ္ရွုံးပါတယ္။ အဲဒီ ခုႏွစ္မွာဘဲ အိႏၵိယ မဒရပ္ မွာ ေဘးဒုကၡဆိုက္ေရာက္ပါ
ေသးတယ္။ ကုမၸဏီဝန္ထမ္းေတြ နဲ႕ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး အရာရွိမိသားစုေတြ ဟာ ျမန္မာ
ႏိုင္ငံ ကို ေျပာင္းေရႊ႕ အေျခခ် ေနထိုင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ သို႕ေသာ္ ဗိုလ္မႉးဘရွင္ က စေနမင္း
လက္ထက္လို႕ဆိုထားေပမဲ့၊ D.G.E Hall ရဲ့ အထက္ပါ ေဖာ္ျပခ်က္ ခုႏွစ္ အရ၊ ၁၆၈၈-၈၉
ဟာ စေနမင္းရဲ့ ခမည္းေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္ က ထီးနန္းကိုစိုးစံေနခ်ိန္ျဖစ္ေနပါတယ္။
ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ရဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ မွာ "စေနမင္း" လို႕ ပါရွိတဲ့ အတြက္၊ မင္းအမည္လြဲမွား
ေနတယ္လို႕ ကြၽန္ေတာ္ေလာေလာဆယ္ယူဆပါတယ္။ သို႕ေသာ္ ဒီအခ်က္အလက္နဲ႕
ပတ္သက္ျပီးကြၽန္ေတာ္ ထပ္မံ ေလ့လာပါဦးမယ္။ "ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သမိုင္း" စာအုပ္
ဟာ အေျခခံအဆင့္အတြက္ရည္ရြယ္ျပီး ထုတ္ေဝထားတဲ့ အတြက္ စာအုပ္ျဖစ္တဲ့
အတြက္ အကိုးအကားေတြကို မေဖာ္ျပထားေၾကာင္း တကၠသိုလ္ဝင္ ႏိုင္ငံသမိုင္း
က်မ္းေရးသားရင္ေတာ့အကိုးအကားအျပည့္အစုံ ေဖာ္ျပမွာျဖစ္ေၾကာင္း ဗိုလ္မႉးဘရွင္
ကိုယ္တိုင္ က "ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သမိုင္း" စာမ်က္ႏွာ (၄) မွာ ေရးသားထားပါတယ္။




ေဝဖန္ခ်က္ (၂)  

ေနာက္ပိုင္းမွာ ေရႊဘို၊ ေျမတူးစတဲ့နယ္ေတြကို မဏိပူရက ကသည္းေတြြ ဝင္ေရာက္
တိုက္ခိုက္ဖ်က္ဆီးေၾကာင္း ဦးဘသန္းနဲ႔ေဒါက္တာထင္ေအာင္ကေရာ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္က
ပါေရးပါတယ္။ ဓာတ္ပံုအေထာက္အထားေတြ အေပၚမွာေဖာ္ျပထားပါတယ္။
အဲဒီတိုက္ပြဲမွာ ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ေရးခဲ့တဲ့ မူဆလင္စစ္သားေတြ ခုခံကာကြယ္ၾကေၾကာင္းေတာ့
မပါဘူးခင္ဗ်။ အဲဒီအခ်ိန္က ဗမာဘုရင့္သစၥာခံစစ္သား မူဆလင္မ်ားမခုခံဘဲ ဘယ္
မ်ားေရာက္ေနၾကပါလိမ့္။ ဧရာဝတီျမစ္ထဲ ေရဆင္းခ်ိဳးၿပီး ေခါင္းေဆးမဂၤလာလုပ္ျပၾကလို႔
ရုပ္ခ်င္းကခပ္ဆင္ဆင္မို႔ ကသည္းေတြကမသတ္ဘဲ ထားခဲ့ေလသလား။ ျမန္မာႏိုင္ငံ
သမိုင္းေကာ္မရွင္ ဥကၠဌတစ္ဦးရဲ့ အေထာက္အထားမဲ့ စိတ္ထင္ရာ ေလွ်ာက္ေရးတဲ့
သမိုင္းကို ေက်ာင္းသံုးစာအုပ္အျဖစ္ အဲေခတ္ကေက်ာင္းသားေတြ သင္ၾကားခဲ့ရပါတယ္။


ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္

ကသည္းေတြ ဟာ စေနမင္း ရဲ့ ခမည္းေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္ လက္ထက္ကတည္း က
ျမန္မာ့ပိုင္နက္ ကို ေသြးတိုးစမ္းလာခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ တနဂၤေႏြမင္း လက္ထက္ မွာလည္း
ကသည္းေတြနဲ႕ တိုက္ပြဲေတြျဖစ္ပြါးခဲ့ပါတယ္။ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ မင္းလက္ထက္မွာ
ကသည္းေတြ ဟာ ေျမတူး ၊ ေရႊဘို စတဲ့ နယ္ေတြ ကို မၾကာခဏ လာေရာက္တိုက္ခိုက္
ေလ့ ရွိပါတယ္။ ေအဒီ ၁၇၃၅ ခန္႕မွာ ကသည္းေတြ ဟာ ေျမတူးျမိဳ႕ကိုတိုက္ခိုက္ျပီး
ကုလား ဗမာ လူတစ္ေထာင္ေက်ာ္ခန္႕ကို ဖမ္းယူသြားခဲ့ေၾကာင္း တြင္းသင္း တတိယတြဲ
စာမ်က္ႏွာ (၁၄၇) မွာ ပါရွိပါတယ္။ စေနမင္းလက္ထက္ကတည္း က ကုလားဝန္ ရွိျပီး
ျဖစ္ေၾကာင္း ကြၽန္ေတာ္ အေပၚမွာ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ကသည္းေတြ ေျမတူးကို ဝင္ေရာက္
တိုက္ခိုက္တုန္း ကာလ က ကုလားဝန္ ဟာ နနၵေက်ာ္ထင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေဒါက္တာ ရီရီ
ေရးသားျပီး ႏိုင္ငံသမိုင္း ဦးစီးဌာန က ၁၉၇၃ မွာ ထုတ္ေဝတဲ့ "ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခအေန
(၁၇၁၄-၅၂) စာမ်က္ႏွာ (၄၀) မွာေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ကုလားပ်ိဳပသီတပ္ ဟာ ကုလားဝန္
နႏၵေက်ာ္ထင္ရဲ့ ကြပ္ကဲမႈ ေအာက္မွာ ေတာက္ေလွ်ာက္ရွိေနျပီး ကသည္းေတြ ကို ခုခံတြန္း
လွန္ေနခဲ့ တာပါ။ ကုလားဝန္ နႏၵေက်ာ္ထင္ အားျဖည့္ထားတဲ့ ေကာင္းမႈေတာ္တပ္ကို
ကသည္းေတြ က အျပင္းအထန္တိုက္ခိုက္တဲ့ အခ်ိန္ မွာ သေဘၤာသား ကုလား ေတြ က
ကသည္းေတြ ကို ဝင္တိုက္တဲ့အတြက္ ကသည္းေတြ ဟာ အေသအေပ်ာက္မ်ားျပီးဆုတ္ခြါ
သြားခဲ့ရေၾကာင္း ေရးထားတာေလး ေသခ်ာဖတ္ၾကည့္ေစခ်င္ပါတယ္။ တိုင္းျပည္ အေရး
ကိစၥ အလြန္ၾကီးမားေနတဲ့ အခ်ိန္ မွာ ေသေဘးကို ေၾကာက္ျပီး အေယာင္ေဆာင္ ေရွာင္ဖယ္
ေနတတ္တဲ့ သမိုင္း ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္ေတြမွာ မရွိဖူးပါ ကိုျမတ္သိန္းထြန္း ခင္ဗ်ား။
ေျမဒူး ျမန္မာမြတ္စ္လင္မ္ သမိုင္း ဟာ မွန္နန္း၊ တြင္းသင္း၊ ဦးကုလား စတဲ့ ျမန္မာရာဇဝင္
ေတြ မွာအတိအလင္းကို ပါေနရဲ့သားနဲ႕ " ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းေကာ္မရွင္ ဥကၠဌတစ္ဦးရဲ့
အေထာက္အထားမဲ့ စိတ္ထင္ရာ ေလွ်ာက္ေရးတဲ့သမိုင္း" လို႕ မဆင္မျခင္သုံးႏွုန္းလိုက္ျခင္း
ဟာ ဘယ္လို မွ ယဥ္ေက်းတဲ့ အမႈ မဟုတ္ပါ။ ေလးစားရတဲ့ ကိုျမတ္သိန္းထြန္း တစ္ေယာက္
ေနာက္ေနာင္ ဒီလို ကိုယ့္ဂုဏ္သိကၡာ ကိုယ္ျပန္ထိပါးေစတတ္တဲ့ အသုံးအႏွုန္းေတြ မသုံးမိ
ေစဖို႕ ရာ ကြၽန္ေတာ္ ဆႏၵျပဳမိပါတယ္။




ေဝဖန္ခ်က္ (၃)

ဗိုလ္မွဴးဘရွင္ေရးခဲ့တဲ့ သမိုင္းအလြဲတစ္ခုကို ေထာက္ျပရမယ္ဆိုရင္ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာ စစ္ပြဲ
သံုးပြဲစလံုးကို အဂၤလိပ္ေတြက စစ္ေၾကညာၿပီးတိုက္တယ္လို႔ တင္ျပခဲ့တာပါ။ မွ်တတဲ့ အဂၤလိပ္္
သမိုင္းပညာရွင္ေတြ၊ ျမန္မာသမိုင္းပညာရွင္ေတြကေတာ့ ပထမစစ္ပြဲမွာသာ စစ္ေၾကညာခဲ့ၿပီး
က်န္စစ္ပဲြႏွစ္ပဲြကေတာ့ မေၾကညာေသာ စစ္ပဲြမ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ ဗိုလ္မႉး
ဘရွင္ဟာ ျမန္မာသမိုင္းပညာရွင္ေတြကို အတိအလင္းဆန္႔က်င္ျပီး အလြန္ရဲတင္းစြာေရးသား
ထားတာျဖစ္ပါတယ္။


ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္

အဂၤလိပ္ျမန္မာ စစ္ပြဲ သုံးပြဲစလုံး ဟာ စစ္ေၾကညာျပီး တိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့ စစ္ပြဲေတြပါ။ ၁၈၂၄ ခုႏွစ္၊
မတ္လ (၅) ရက္ေန႕ မွာ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္ Lord Amherst   က  အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ (ပထမ)
ျဖစ္ေၾကာင္း ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ပထမ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ ဟာ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္နဲ႕ ျငိမ္းေအးခဲ့ရပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ၁၈၃၇ ခုႏွစ္ မွာ နန္းတက္ခဲ့တဲ့ သာယာဝတီမင္း ဟာ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္ ကို အသိအမွတ္မျပဳတဲ့
အတြက္ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္ အရ ခန္႕အပ္ထားရွိခဲ့တဲ့ အဂၤလိပ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြ ဟာ ၁၈၄၀ ခုႏွစ္မွာ
ျပန္ခဲ့ၾက ရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ျမန္မာေတြဟာ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္ပါ အခ်က္ေတြ ကို မလိုက္နာဘဲ ပ်က္
ကြက္ခဲ့ေၾကာင္း အဂၤလိပ္တို႕ က အေၾကာင္းျပျပီး အဂၤလိပ္ေရေၾကာင္းဗိုလ္မႉးခ်ဳပ္ G.R Lambert
ကို ၁၈၅၂ ခုႏွစ္ မွာ သေဘၤာ (၆) စင္းနဲ႕ ေစလႊတ္ျပီး ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ Lord Dalhousie (ေလာ့ဒလ္
ဟိုဇီ) အမိန္႕နဲ႕ Ultimatum (အႏၲိမ ရာဇသံ) ေပးခဲ့ပါတယ္။ ရာဇသံ ကို မလိုက္နာတဲ့ အတြက္
၁၈၅၂ ဧျပီလ မွာ အဂၤလိပ္ျမန္မာ (ဒုတိယ) စစ္ျဖစ္ပြါးေၾကာင္း ဆရာၾကီး ဦးဘသန္း ရဲ့ ရာဇဝင္
စာအုပ္စာမ်က္ႏွာ (၁၅၉) မွာ ေရးသားထားပါတယ္။





၁၈၈၅ မွာ ျဖစ္ပြါးခဲ့တဲ့ အဂၤလိပ္ျမန္မာ (တတိယ) စစ္မွာလည္းဘုံေဘဘားမား ကုမၸဏီ သစ္ခိုး
မႈ ကို ျမန္မာတို႕က ဒဏ္ေငြ႐ိုက္တဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္ နဲ႕ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ Lord Dufferin က
Ultimatum ေပးပို႕ခဲ့ျပီး၊ ျမန္မာတို႕က Ultimatum အတိုင္း အတိအက် မလိုက္နာတဲ့ အတြက္
စစ္ျပဳခဲ့ရေၾကာင္း အဂၤလိပ္ တို႕ က ဆိုပါတယ္။ ဒီ ေတာ့ စစ္ပြဲ (၃) ခုစလုံး ကို ေလ့လာၾကည့္ရင္
အဂၤလိပ္ဘက္ က စစ္မေၾကညာဘဲ တိုက္ခိုက္ခဲ့ေၾကာင္း ဘယ္လိုမွ သတ္မွတ္လို႕မရပါ။
Ultimatum (အႏၲိမ ရာဇသံ) ဆိုတာ စစ္ေၾကညာျခင္း တစ္မ်ိဳးပါဘဲ။ Ultimatum ပါ အခ်က္
ေတြ ကို လိုက္နာရင္ စစ္မတိုက္၊ မလိုက္နာရင္ စစ္တိုက္မယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာကို နားလည္မယ္
ထင္ပါတယ္။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲ ႏွစ္ခု (ဒုတိယ နဲ႕ တတိယ) ေတြ မွာ အဂၤလိပ္ က စစ္
မေၾကညာဘဲ တိုက္ခိုက္ခဲ့ေၾကာင္း ဦးဘသန္း ရဲ့ ရာဇဝင္က်မ္းေတြမွာလည္း မေရးထားပါ။
Ultimatum ရဲ့ သေဘာတရား ကို ေကာင္းေကာင္းနားလည္တဲ့ ဗိုလ္မႉးဘရွင္ က စစ္ပြဲ (၃)
ခုစလုံးကို စစ္ေၾကညာတိုက္ခိုက္ခဲ့တယ္လို႕ ေရးသားထားျခင္း မွာ မည္သည့္ အမွားအယြင္း
မွ မရွိပါခင္ဗ်ား။ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲ ေတြ နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အဂၤလိပ္ေတြ ရဲ့ တင္ျပခ်က္ ကို
သိခ်င္ရင္ Colonel W.F.B Laurie ရဲ့ "Our Burmese Wars and Relations with Burma"
စာအုပ္ ၊ John Nisbet ရဲ့ "Burma under British Rule and Before" စာအုပ္တို႕ ကို ေလ့လာပါ။


ဦးဘသန္း ရဲ့ "ေက်ာင္းသုံးျမန္မာရာဇဝင္" နဲ႕ ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ ရဲ့ " ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ သမိုင္း"
စာအုပ္တို႕ကို တစ္ခ်ိန္တည္း မွာ ေက်ာင္းသုံးစာအုပ္ အျဖစ္ျပဌာန္းခဲ့တာ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။
ဘာေၾကာင့္လဲဆို၊ ဦးဘသန္း စာအုပ္ဟာ (၁၉၃၀) ခုႏွစ္ မွာ ႐ိုက္ႏွိပ္ခဲ့ျပီး၊ ကိုလိုနီေခတ္
ေက်ာင္းေတြမွာ ျပ႒ာန္းခဲ့တာျဖစ္ျပီး၊ ဗိုလ္မႉးဘရွင္ စာအုပ္ ဟာ (၁၉၄၈) ခုႏွစ္ မွာ ထုတ္ေဝ
ခဲ့ျပီး၊ လြတ္လပ္ေရးရျပီး ေခတ္မွာ မွ ေက်ာင္းသုံးစာအုပ္ အျဖစ္ စတင္ျပ႒ာန္းခဲ့တာပါ။
ကိုျမတ္သိန္းထြန္းေမးျမန္းခဲ့တဲ့ လူၾကီးသူမ ေတြ ဟာ မွတ္ဥာဏ္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေနလို႕ အမွား
စကားေတြ ေျပာမိတာျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ဗိုလ္မႉးဘရွင္တို႕ ေခတ္က အရင္းအျမစ္ (resource) ေတြဟာ အလြန္အင္မတန္ကန္႕သတ္
ခ်က္ (Very much limited) ရွိပါတယ္။ ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ ရဲ့ အေရးအသား ဟာ အနည္းငယ္
လြဲမွားေနတယ္ဆိုရင္ေတာင္ လက္ခံဖြယ္ရာပါ။ လူသားတိုင္း ဟာ အမွားအယြင္း မကင္းပါ။
အရာရာ အလြယ္တကူ ရယူ ေလ့လာႏိုင္တဲ့ (easily accessible) ဒီလိုေခတ္မွာ ေတာင္
ဂ်ီဩေမၾတီ သေဘာတရား ကို အလြဲအမွား ေဖာ္ျပတဲ့ ဆရာၾကီးေဒါက္တာ ေအးခ်မ္း လို
သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ေတာင္ရွိေသးတာဘဲ ခင္ဗ်ား။ ဆရာၾကီးေဒါက္တာထင္ေအာင္၊ ဆရာၾကီး
ဦးဘသန္း တို႕ ရဲ့ စာအုပ္ေတြမွာလည္း အမွားအယြင္းေတြပါရွိတာပါဘဲ။ ၾကီးက်ယ္တဲ့ ပညာ
ရွင္ၾကီးေတြရဲ့  အေသးအဖြဲအမွားေတြ ကို က ကြၽန္ေတာ္တို႕ အတြက္ အတုယူစရာ သင္ခန္း
စာပါ။ သူတို႕ ဒီလို မွားလို႕သာ ကြၽန္ေတာ္ တို႕ သင္ခန္းစာ ရယူႏိုင္တဲ့ အတြက္ ကြၽန္ေတာ္
က ေတာ့ ဗိုလ္မႉးဘရွင္၊ ဆရာၾကီး ဦးဘသန္း တို႕ အပါအဝင္ ႐ိုးသားတဲ့ ပညာရွင္ၾကီးေတြ
ကို ကြၽန္ေတာ့္ရဲ့ "ဆရာေတြ" အျဖစ္ သတ္မွတ္ေလးစားလွ်က္ပါ။

ကိုျမတ္သိန္းထြန္း ရဲ့ ေအာက္ပါ အၾကံေပးခ်က္ ကို ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ အလြန္သေဘာ
က်ေၾကာင္းဝန္ခံလိုပါတယ္။

"သမိုင္းကိုေလ့လာတဲ့ေနရာမွာ ဘယ္ေလာက္ပဲနာမည္ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပညာရွင္ျဖစ္ေနပါေစ
တခါတရံမွာ စိတ္ထင္ရာေလွ်ာက္ကြန္႔ေရးတာမ်ိဳးရွိတတ္တဲ့အတြက္ ပုဂၢိဳလ္စြဲယံုၾကည္မႈနဲ႔
အဲဒီပညာရွင္ေရးထားသမွ် ရာႏႈန္းျပည့္မွန္ကန္တယ္လို႔ တထစ္ခ်သံုးသပ္လို႔မရဘူးဆိုတာကို
 ေျပာျပခ်င္တာျဖစ္ပါတယ္။ သမိုင္းပညာရပ္ကို ေလ့လာမယ္ဆိုရင္ ယုတၱိက်က် ဆင္ျခင္သံုး
သပ္မႈမပါပဲ ဘယ္ႏွစ္ခုႏွစ္မွာ ဘယ္ပညာရွင္က ဘယ္က်မ္းမွာ ဘယ္လိုေရးခဲ့လို႔ဆိုတာမ်ိဳး
အေသစြဲကိုင္ ယံုၾကည္မထားသင့္ဘူးဆိုတာကို ေလးစားစြာ အၾကံျပဳပါရေစ။"

ကြၽန္ေတာ္ ေဆြးေႏြးလာတဲ့ ေတာက္ေလွ်ာက္မွာ ဗိုလ္မႉးဘရွင္ ကို Quote လုပ္ျပီးေဆြးေႏြး
ခဲ့တာ မရွိပါ။ ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး စေရးခဲ့တာ ကိုျမတ္သိန္းထြန္းပါ။ ဆရာ
ေမာင္ေက်ာ္ရွင္း စာအုပ္ ကို ကိုးကားျပခဲ့တယ္ ဆိုတာ က စာေပဗိမာန္စာမူဆုရ စာအုပ္
ပါတင္ျပခ်က္ကို ကိုျမတ္သိန္းထြန္း လက္ခံေလာက္မယ္ထင္လို႕ပါ။ ကိုျမတ္သိန္းထြန္း က
ရခိုင္ရာဇဝင္ေတြကိုလည္း လက္မခံ၊ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းကိုလည္း လက္မခံ၊ G.E Harvey
တို႕လို မ်က္ႏွာျဖဴ ပညာရွင္ေတြ ကိုလည္းလက္မခံတဲ့ေနာက္ေတာ့ ဆရာေမာင္ေက်ာ္ရွင္း
စာအုပ္ကို လက္မခံတာလည္း ကြၽန္ေတာ္ မအံ့ဩမိပါ။ ဆရာေမာင္ေက်ာ္ရွင္းစာအုပ္ပါ
 ေဖာ္ျပခ်က္ ကို ကြၽန္ေတာ္ က ျမန္မာ့ရာဇဝင္က်မ္းေတြ၊ မ်က္ႏွာျဖဴေတြ ရဲ့ က်မ္းေတြ၊
 ျမန္မာမင္း ရဲ့ စစ္တမ္းေတြ၊ ျမန္မာပညာရွင္ေတြ ရဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ေတြ နဲ႕သက္ေသထူခဲ့ျပီး
ပါျပီ။ဆရာၾကီးေဒါက္တာေအးခ်မ္းရဲ့ တင္ျပခ်က္ေတြကို ဘဲ ဘုရားေဟာပမာ လက္ခံေန
တဲ့ ကိုျမတ္သိန္းထြန္း တစ္ေယာက္အေျပာနဲ႕ အလုပ္ညီပါေစလို႕ ဆႏၵျဖစ္မိပါတယ္။

ဆရာၾကီး G.H Luce နဲ႕ပတ္သက္ျပီး ကိုျမတ္သိန္းထြန္းေရးတာေတြ ကို ကြၽန္ေတာ္
စိတ္မဝင္စားေၾကာင္း ေျပာၾကားလိုပါတယ္။ ဆရာၾကီး G.H Luce ဟာ သမိုင္းပညာ
မွာ ေဒါက္တာေအးခ်မ္းအပါအဝင္ ယေန႕ျမန္မာ့သမိုင္းပညာရွင္အားလုံးရဲ့ အဘိုးဆရာ
ျဖစ္ပါတယ္။ ဗိုလ္မႉးဘရွင္သာ ကိုျမတ္သိန္းထြန္း ေျပာသလို စိတ္ထင္ရာေလွ်ာက္ေရး
တဲ့ လူျဖစ္ခဲ့မယ္ ဆိုရင္ ျမန္မာ့သမိုင္းေကာ္မရွင္ က ဘာေၾကာင့္မ်ား ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ကို
က်မ္းျပဳအရာရွိ  အျဖစ္ ခန္႕အပ္တာဝန္ေပးခဲ့တာပါလဲ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။ ဗိုလ္မႉး
ဘရွင္ ရဲ့ ပညာရွင္မဆန္တဲ့ အေရးအသားေတြ ရွိေသးေၾကာင္း ကိုျမတ္သိန္းထြန္းဆို
ထားပါတယ္။ ရွိေသးရင္ ျပလွဲ႕ပါ၊ ကြၽန္ေတာ္အလြန္စိတ္ဝင္စားပါတယ္။







ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ဟာ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းမွာ ပါဝင္ေရးသားခဲ့ေပမဲ့၊ "ပုသိမ္" entry ကို ဗိုလ္မႉး
ဘရွင္ေရးခဲ့တာ ဟုတ္မဟုတ္ ကိုျမတ္သိန္းထြန္းလည္း ေသေသခ်ာခ်ာမသိပါ။ ဆရာမာဃ
ဆိုတာ ဗိုလ္မႉးဘရွင္ မဟုတ္ပါ။ ဆရာမာဃ ဟာ ၁၉၁၄ မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ ပုသိမ္သား ဗုဒၶ
ဘာသာဝင္ပါ။ အမည္ရင္း က ဦးသာတင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဝဏၰေက်ာ္ထင္ဦးသာတင္ လို႕
လည္းေခၚပါတယ္။ "ပုသိမ္" ဆိုတဲ့ အမည္ျဖစ္ေပၚလာပုံနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးဖြင့္ဆို
ထားေၾကာင္းေလ့လာမိပါတယ္။"ေကာ့ပါဇိန္" က ေနဆင္းသက္ လာေၾကာင္းမေလ့လာမိပါ။
ဘယ္က်မ္းစာအုပ္မွာ ေရးသားထားလဲ ဆိုတာ ေျပာျပႏိုင္မလားခင္ဗ်ာ။ ပုသိမ္ ဆိုတဲ့အမည္
ဟာ မြန္ဘာသာကေနဆင္းသက္လာေၾကာင္း Hobson-Jobson မွာ ေရးသားထားျခင္းမရွိပါ။
ကိုျမတ္သိန္းထြန္း ကို တစ္ေယာက္ေယာက္ က ေနာက္ကြယ္ကေန ေခ်ာက္တြန္းေနတယ္
ထင္ပါတယ္။ Hobson-Jobson မွာ ပုသိမ္ နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ဘာေရးထားလဲ သိရေအာင္
စာမ်က္ႏွာ scan ပါတင္ေပးလိုက္ပါတယ္။





ပုသိမ္ ရဲ့ တလိုင္း အသံထြက္ က Pasem (သို႕) Pasim ျဖစ္တယ္လို႕ဘဲ ေဖာ္ျပထားတာပါ။
မြန္ဘာသာကေနဆင္းသက္ေၾကာင္း Hobson-Jobson မွာေရးသားထားျခင္း ရွိမရွိ
ပရိသတ္ၾကီး က စစ္ေဆးၾကည့္ပါလို႕ေလးစားစြာ request လုပ္အပ္ပါတယ္။ ပုသိမ္ ကို
ကုလားေတြ အုပ္စိုးခဲ့ျခင္း ရွိမရွိေနာက္အေထာက္အထား တစ္ခုတင္ျပေပးခ်င္ပါတယ္။
ဇမၺဴဒီပ ဥေဆာင္းက်မ္း စာမ်က္ႏွာ (၅၈) ပါ ပုသိမ္ျမိဳ႕ကို ကုလားေတြ စိုးစံခဲ့ေၾကာင္း
အေထာက္အထားပါ။ ဟိႏၵဴကုလား လား ပသီ ကုလား လား ေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိေသာ္
လည္း ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းပါ ပုသိမ္ရာဇဝင္ကို အေထာက္အပံ့ျပဳေနပါတယ္။



မိုေရွးေရဂါရဲ့ The Muslim of Burma စာအုပ္ကို ကြၽန္ေတာ္ ကိုးကားျပခဲ့တာ က ကိုျမတ္သိန္း
ထြန္း အေနနဲ႕ အလြယ္တကူရွာေဖြေလ့လာႏိုင္ေအာင္ပါ။ မိုေရွေယဂါရ္ စာအုပ္ကို မကိုးကားဘဲ
လည္း အစၥလာမ္ ဘာသာဝင္ေတြ ဟာ ပင္လယ္ကူးသေဘၤာေတြ ရြက္လႊင့္ရင္း ျမန္မာျပည္ေအာက္
ပိုင္းကမ္း႐ိုးတန္းေဒသ ေတြနဲ႕ ရခိုင္ေဒသ ကို ေအဒီ ၉ ရာစုကတည္းက ေရာက္ရွိအေျခခ်ေန
ထိုင္မႈေတြရွိခဲ့ေၾကာင္း ကြၽန္ေတာ္ အေထာက္အထားျပလို႕ရပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းေဆြးေႏြး
ဖို႕စိတ္ဝင္စားတဲ့ ပညာရွင္ရွိရင္ အေၾကာင္းၾကားလိုက္ပါခင္ဗ်ား။ (ေဒါက္တာေအးခ်မ္း ကလြဲ
လို႕ပါ၊ေဒါက္တာေအးခ်မ္း ရဲ့ စန္ဒီခန္ဗလီ အေၾကာင္းအေရးအသားကို ျမင္ျပီး ကြၽန္ေတာ္
အလြန္အထင္ႏုတ္သြားေၾကာင္း႐ိုး႐ိုးသားသားေျပာပါရေစ။) ငရမန္ကန္း ကို "ရာမန္ခန္း" လို႕
သုံးသပ္ျခင္း ဟာ မိုေရွေယဂါရ္ စျပဳခဲ့တာမဟုတ္ပါဘူး။ ဗိုလ္မႉးဘရွင္လည္း မဟုတ္ပါဘူး။
ဆရာၾကီး ဦးဘသန္းရဲ့ေက်ာင္းသုံးျမန္မာရာဇဝင္ စာမ်က္ႏွာ (၃၅) ကို ဖတ္ၾကည့္ပါ။



ေနာက္တစ္ခ်က္က ပုဂံေခတ္ က သူရဲေကာင္း ဗ်တၱ ကိစၥပါ။ ဗ်တၱ ဟာ မြတ္စ္လင္မ္
ျဖစ္ေၾကာင္း ျမန္မာႏိုင္ငံ က မြတ္စ္လင္မ္ အမ်ားစု ယုံၾကည္ျခင္းရွိမရွိ ဆိုတာ စစ္တမ္း
မေကာက္ဖူးလို႕ ကြၽန္ေတာ္မသိပါ။ သို႕ေသာ္ ဗ်တၱမြတ္စ္လင္မ္ ျဖစ္ေၾကာင္း ဘယ္ပုဂၢိဳလ္
ၾကီး က ယုံၾကည္ခဲ့သလဲ၊ ယုံၾကည္ခဲ့တဲ့ အတိုင္း ဘယ္လိုျဖန္႕ခ်ီခဲ့သလဲ ဆိုတာ သိရ
ေအာင္ ေအာက္က Scan ေလးကို ေလ့လာၾကည့္ပါခင္ဗ်ာ။ အမ်ိဳးသားပညာဝန္ ဆရာၾကီး
ဦးဖိုးက်ားရဲ့ "ေခတ္မွီျမန္မာရာဇဝင္အက်ဥ္း" (၁၉၃၇) စာမ်က္ႏွာ (၃၃) ပါ။

 

ရာဇဝင္ထဲမွာ "ကုလား" လို႕ပါတိုင္း မြတ္စ္လင္မ္ လို႕ ႏိုင္ငံျခားသားပညာရွင္ ေတြ က ထင္ေအာင္
ဗိုလ္မႉးဘရွင္ နဲ႕ ဦးၾကည္တို႕ လုပ္ခဲ့တဲ့ အေထာက္အထားေလးေပးပါလား ကိုျမတ္သိန္းထြန္း
ခင္ဗ်ား။ အေထာက္အထားမေပးႏိုင္ရင္ ေတာ့ ေကာလဟာလ စြတ္စြဲခ်က္လို႕ဘဲသတ္မွတ္ရပါ
လိမ့္မယ္ ခင္ဗ်ား။ ျပီးေတာ့၊ ႏိုင္ငံျခားသားပညာရွင္ေတြ က အေထာက္အထားမဲ့သူတစ္ပါးေျပာ
တိုင္းယုံတတ္တဲ့ လူေတြ ျဖစ္ေၾကာင္း ကိုျမတ္သိန္းထြန္း က အပီအျပင္ယုံၾကည္ထားပုံရပါတယ္။

ဆက္ရန္-

မွတ္ခ်က္

ကြယ္လြန္သူျမန္မာ့သမိုင္းပညာရွင္ၾကီး ေဇယ်ေက်ာ္ထင္ ဗိုလ္မႉး ဘရွင္ ႏွင့္ တကြလြန္ေလျပီး
ခဲ့ၾကေသာ ႐ိုးသားသည့္ ျမန္မာ့သမိုင္းပညာရွင္ ဆရာၾကီးအေပါင္းအား ကြၽႏု္ပ္ ရဲရင့္သစၥာ မွ
ဤ Note ျဖစ္ ႐ိုေသစြာ အေလးျပဳ အပ္ပါသည္။